कुशेऔँशी तथा बाबुको मुख हेर्ने पवित्र दिनको हार्दिक शुभकामना (HAPPY FATHER’S DAY!)
✍️ चन्द्रप्रसाद अधिकारी(बरिष्ठ प्राध्यापक, शिक्षाविद्, विश्लेषक तथा अनुसन्धानकर्ता हुन)
आज, २०८२ साल भाद्र ७ गते, शनिबार । नेपालीहरूको महान् पर्व कुशे औँशी तथा बाबुको मुख हेर्ने पवित्र दिनको पावन अवसरमा, जीवन दिने, कर्म दिने तथा शिक्षा दिने सबै बुबाहरूमा हार्दिक शुभकामना (HAPPY FATHER’S DAY!)! यो दिन केवल एउटा पर्व मात्र होइन, यो त हामीलाई जीवन दिने, हाम्रो हरेक पाइलामा साथ दिने र बिना कुनै स्वार्थ माया गर्ने बुवाको सम्मान गर्ने विशेष अवसर पनि हो । बुबाको काँधमा बसेर हेरेको यो संसार सधैँ सुरक्षित र सुन्दर लाग्छ । उहाँको त्याग, धैर्य र असीम प्रेमको अगाडि हरेक शब्द फिक्का लाग्छन् ।
आजको यो पवित्र दिनले हामीलाई निस्वार्थ प्रेमको महत्त्व सिकाउँछ । संसारमा बुवाआमाको सम्पत्ति पाइनँ भनेर अदालतमा मुद्दा हाल्ने सन्तानहरू धेरै छन्, तर ‘हाम्रा सन्तानले पालेनन्’ भनेर उजुरी गर्ने बुवाआमा आजसम्म भेटिँदैनन् । यो उहाँहरूको त्याग मात्र होइन, यो त भगवान्को स्वरूप हो । उहाँहरूका लागि सन्तानको खुसी नै सबैभन्दा ठूलो सम्पत्ति हो । यही निस्वार्थ प्रेम र असीम क्षमाको भाव नै बुवाआमाको महानता हो । उहाँहरूको आशीर्वाद जीवनभर साथ रहन्छ, जुन कुनै पनि भौतिक सम्पत्तिभन्दा धेरै मूल्यवान् छ । आज हामीले यो कुरा बुझ्नुपर्छ कि बाबुलाई सबैभन्दा ठूलो अंश भनेको सन्तानको सम्मान र माया हो ।
संसारमा यस्तो कुनै अदालत छैन, जहाँ आमाबुवाको मुद्दालाई न्याय दिन सकिन्छ । हामीले सन्तानले आमाबुवाको सम्पत्ति र अंश पाउनको लागि मुद्दा हालेको सुनेका छौँ, तर ‘सन्तानले पालेनन्’ भनेर कुनै पनि आमाबुवाले मुद्दा हालेको आजसम्म देखिएको छैन । जब सन्तानले दुःख दिन्छन् र आफ्नो कर्तव्य बिर्सन्छन्, त्यतिबेला आमाबुवाको मनमा कस्तो पीडा हुन्छ होला ? यो पीडा कानुनी दफाले होइन, भावनात्मक गहिराइले नाप्नुपर्छ ।
हाम्रो समाजमा एउटा पुरानो भनाइ छ, “बाबु-आमाको मन सन्तानको खुसीले मात्रै भरिन्छ ।” उनीहरूका लागि सन्तानको सफलता, मुस्कान र खुसी नै सबैभन्दा ठूलो सम्पत्ति हो । यसै सन्दर्भमा, केही महान् व्यक्तित्वहरूको भनाइले यस सम्बन्धको भावनात्मक गहिराइलाई अझ प्रस्ट पार्छ ।
बिभिन्न समयमा महापुरुषहरूले को सन्तान र अभिभावकको सम्बन्धलाई निम्न अनुसार ब्य्कया गर्नु भएको छ l
गौतम बुद्धले भन्नुभएको छ, “यस्तो कुनै पनि सम्पत्ति छैन, जुन आमाबुवाको मायाभन्दा ठूलो होस् ।” उहाँले आमाबुवाको सेवालाई नै सबैभन्दा ठूलो धर्म र पुण्य मान्नुभएको छ । हामीले जीवनमा जतिसुकै भौतिक प्रगति गरे पनि, जब हामी आफ्ना आमाबुवालाई भुल्छौँ, त्यतिबेला हाम्रो सबै सफलता व्यर्थ हुन्छ । उहाँहरूको आशीर्वाद र माया नै हामीले प्राप्त गर्ने सबैभन्दा ठूलो धन हो ।
विलियम शेक्सपियरले भनेका छन्, “एउटा कृतघ्न सन्तानको दन्तले सर्पको दन्तभन्दा बढी चोट दिन्छ ।” यसको अर्थ हो कि सन्तानले गरेको अमानवीय व्यवहारले आमाबुवाको मनमा गहिरो घाउ लाग्छ, जुन कुनै पनि शारीरिक चोटभन्दा बढी पीडादायी हुन्छ । आमाबुवाले हामीलाई बिना कुनै स्वार्थ माया र संरक्षण दिएका हुन्छन् । त्यसैले, जब हामीले उनीहरूको सम्मान गर्दैनौँ, त्यो उनीहरूको लागि ठूलो निराशाको कारण बन्छ ।
मदर टेरेसाको भनाइ थियो, “यदि तपाईं आफ्नो घरको हेरचाह गर्न सक्नुहुन्न भने, तपाईंले समाजको पनि हेरचाह गर्न सक्नुहुन्न ।” उहाँले घर र परिवारको महत्त्वलाई जोड दिनुभएको थियो । परिवार सबैभन्दा पहिलो पाठशाला हो, जहाँ हामीले प्रेम, दया र सेवाको पाठ सिक्छौँ । यदि हामीले आफ्ना आमाबुवाको सम्मान गर्न सक्दैनौँ भने, समाजमा हामीले कसरी राम्रो योगदान दिन सक्छौँ ?
बुवाआमाको नजरमा सबै सन्तान बराबर
आमाबुबाले कुनै एक सन्तानलाई मात्रै बढी विश्वास गर्नुभएको छ भन्ने कुनै सन्तानलाई लाग्छ भने त्यो भ्रम मात्र हो । किनकि आमाबुबाका लागि सबै सन्तान बराबर नै हुन् । उहाँहरूले आफ्नो रगत र पसिना बराबर बाँडेका हुन्छन् । त्यसैले, उहाँहरूको माया र स्नेह पनि सबै सन्तानका लागि समान हुन्छ ।
तर, कहिलेकाहीँ बाहिरबाट हेर्दा बुवाआमाले कुनै एक सन्तानसँग बढी घुलमिल भएको वा उसलाई बढी जिम्मेवारी दिएको देखिन्छ । यसको अर्थ उहाँहरूले अरू सन्तानलाई माया गर्नुहुन्न भन्ने होइन । यसको पछाडि केही गहिरा र भावनात्मक कारणहरू हुन सक्छन्, जसलाई बुँदागत रूपमा यसरी बुझ्न सकिन्छ:
- जिम्मेवारी र परिपक्वताको भावना: जसलाई बुवाआमाले बढी विश्वास गर्नुहुन्छ, उसमा अरू भन्दा बढी जिम्मेवारीको भावना र परिपक्वता देखेका हुन सक्छन् । उहाँहरूलाई लाग्छ कि उसले परिवारको दायित्वलाई कुशलतापूर्वक निभाउन सक्छ । यो बुवाआमाको लागि ढुक्क हुने एउटा आधार हो ।
- भावनात्मक सम्बन्ध: कहिलेकाहीँ कुनै एक सन्तानसँग बुवाआमाको भावनात्मक सम्बन्ध अरू भन्दा बढी गहिरो हुन सक्छ । उसले बुवाआमाको भावना र आवश्यकतालाई अरू भन्दा राम्रोसँग बुझेको हुन सक्छ, जसले गर्दा बुवाआमालाई उसँग कुरा गर्न र सुखदुःख बाँड्न सजिलो हुन्छ ।
- व्यावहारिक सक्षमता: आर्थिक वा सामाजिक रूपमा कुनै एक सन्तान अरूभन्दा बढी सक्षम हुन सक्छ, जसले गर्दा बुवाआमालाई उसको साथमा आफू सुरक्षित छु भन्ने महसुस हुन्छ । यो विश्वासले उहाँहरूलाई जीवनको उत्तरार्धमा कुनै चिन्ता हुँदैन ।
- समय र निकटता: यदि कुनै एक सन्तान बुवाआमासँगै बसेको छ भने, उनीहरूसँग समय बिताउने मौका बढी हुन्छ । यही निकटताले गर्दा उहाँहरूकाबीचको सम्बन्ध अरूभन्दा बढी प्रगाढ देखिन सक्छ ।
- विशेष परिस्थितिमा साथ: जीवनमा आउने कठिन परिस्थितिमा यदि कुनै एक सन्तानले बुवाआमालाई बढी साथ दिएको छ भने, बुवाआमाको मनमा त्यसको छाप गहिरो बस्छ । यसले उहाँहरूकाबीचको विश्वासलाई थप बलियो बनाउँछ ।
यी सबै कुराको अर्थ यो होइन कि बुवाआमाले अन्य सन्तानलाई कम माया गर्नुहुन्छ, बरु यसले परिवारमा आपसी समझदारी र विश्वासको महत्त्व देखाउँछ । सबै सन्तानले बुवाआमाको भावनालाई बुझ्न सकेमा, यस्ता भ्रम र गलत बुझाइहरू आफैँ हट्छन् ।
अंशको होड र मायाको सुख्खा सागर
आजकल हामी अंश र सम्पत्तिको विषयमा जति संवेदनशील छौँ, त्योभन्दा कयौँ गुणा बढी भावनात्मक रूपमा कमजोर भएका छौँ । बुवाआमाले पालेका र हुर्काएका सन्तान उनीहरूको बुढेसकालको सहारा बन्नुपर्ने हो, तर उल्टो उनीहरूको सम्पत्तिमा आँखा गाड्छन् । सम्पत्तिको लोभमा मानवीय सम्बन्धको पवित्रता नै हराउँदै गएको छ । बुवाआमाको लागि सबैभन्दा ठूलो सम्पत्ति त सन्तान नै हो, तर जब त्यही सम्पत्तिले उनीहरूलाई दुःख दिन्छ, त्योभन्दा ठूलो पीडा केही हुन सक्दैन ।
यो संसारमा बुवाआमाको सम्पत्ति पाइनँ भनेर अदालतमा मुद्दा हाल्ने धेरै सन्तानहरू देखिएका छन्, तर ‘हामीलाई हाम्रा सन्तानले पालेनन्’ भनेर उजुरी गर्ने बुवाआमा आजसम्म भेटिएका छैनन् । यो कुनै सामान्य त्याग होइन, यो त बुवाआमाको भगवत् स्वरूपको एक अनुपम उदाहरण हो ।
उहाँहरूको लागि सन्तानको सुख र खुसी नै सबैभन्दा ठूलो सम्पत्ति हो । उहाँहरूले जीवनभर दुःख, कष्ट र त्याग गरेर सन्तानलाई हुर्काउँछन्, तर बदलामा उनीहरूबाट कुनै पनि कुराको अपेक्षा राख्दैनन् । जब सन्तानले आफ्नो कर्तव्य बिर्सन्छन् र सम्पत्तिको लोभमा पर्छन्, तब पनि बुवाआमाको मनले ‘मेरो सन्तानलाई कुनै दुःख नहोस्’ भन्ने कामना गरिरहन्छ । यो प्रेम कुनै स्वार्थमा आधारित हुँदैन, यो त निस्वार्थ र पवित्र हुन्छ ।
त्यसैले, जब बुवाआमाले अदालतमा मुद्दा हाल्दैनन्, यसको अर्थ यो होइन कि उनीहरूको पीडा छैन । बरु, यसले उहाँहरूको महानता र क्षमाशीलता देखाउँछ । उहाँहरूले सन्तानलाई कानुनी दण्ड दिनुभन्दा उनीहरूको खुसी र भविष्य नै आफ्नो सबैभन्दा ठूलो धन सम्झनुहुन्छ । यही निस्वार्थ प्रेम र असीम क्षमाको भाव नै बुवाआमाको भगवत् स्वरूप हो ।
यो संसारमा आमाबुवालाई माया गर्ने र पाल्नेहरूको कमी छैन । तर, जो आफ्नो कर्तव्यबाट विमुख भएका छन्, उनीहरूले यो बुझ्न जरुरी छ कि सम्पत्ति क्षणिक हुन्छ, तर आमाबुवाको आशीर्वाद जीवनभर साथ रहन्छ । यो त्यस्तो धन हो जसलाई न त चोरले चोर्न सक्छ न त कसैले खोस्न सक्छ ।
अन्ततः, बुवाआमाको सम्पती पाइन भनेर मुद्दा हल्ने धेरै देखियो तर हामीलाई पालेनन् भनेर उजुरी गर्ने बुवाआमा आजसम्म भेटेको छैन । आमाबुवाको लागि सबैभन्दा ठूलो अंश भनेको सन्तानको समय, सम्मान र माया हो । यसको अगाडि, करोडौँको सम्पत्ति पनि फिक्का लाग्छ । हामीले आफ्ना आमाबुवालाई बुढेसकालमा सहारा र माया दिएर उहाँहरूप्रति कृतज्ञता व्यक्त गर्नुपर्छ, किनकि हामीले आफ्नो जीवनमा पाएका सबै कुराहरू उहाँहरूकै त्याग र बलिदानको फल हो ।
के हामीले सम्पत्तिको लोभमा सम्बन्धको मूल्य बिर्सँदै गएका त छैनौँ ?
पुनश्च: कुशेऔंशी तथा बुबाको मुख हेर्ने दिनको शुभकामान l HAPPY FATHER’S DAY!